Bilindiği üzere, kooperatifler, anasözleşmelerinin ticaret siciline tescil edilmesiyle tüzel kişilik kazanırlar. Gerçek kişilerde ölüm, nasıl hayatın doğal bir sona erme hali ise, kooperatiflerde de dağılma, tüzel kişiliğin sona ermesini ifade eder.
Kooperatiflerin dağılmasına ilişkin hükümler, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun “Yedinci Bölüm” başlığı altında yer alan 81 ila 85. maddelerde düzenlenmiştir. Bu maddelerde düzenlenen sona erme hallerinden birinin gerçekleşmesi durumunda kooperatif, infisah (kendiliğinden dağılma) veya fesih (kararla sona erdirilme) yoluyla sona erer.
İnfisah, kanunda veya anasözleşmede öngörülen bir sebebin gerçekleşmesiyle, herhangi bir karar alınmasına ya da bildirimde bulunulmasına gerek olmadan kooperatifin kendiliğinden sona ermesi anlamına gelir.
Fesih, iradi bir karar veya yargı kararıyla kooperatifin sona erdirilmesidir. Fesih, faaliyetlerine devam eden bir kooperatifin, belirli bir sebeple sona erdirilmesidir ve bu durum, yenilik doğurucu bir kararla gerçekleşir.
İnfisah eden ya da feshine karar verilen bir kooperatif, tüzel kişiliğini korumakla birlikte, tasfiye sürecine girmiş sayılır.
Bu kapsamda, Kanun’un 81. maddesi olan “Dağılma Sebepleri” başlıklı düzenlemede kooperatiflerin aşağıdaki hallerde dağılacağı belirtilmiştir:
- 1- Anasözleşme gereğince,
- 2- Genel kurul kararıyla,
- 3- İflasın açılmasıyla,
- 4- Kanunlarda öngörülen diğer hallerde, ilgili bakanlığın mahkemeden alacağı karar üzerine,
- 5- Diğer bir kooperatifle birleşmesi veya devralınması suretiyle,
- 6- Üç yıl boyunca olağan genel kurulun yapılmaması halinde,
- 7- Amacına ulaşma imkanının bulunmadığının ilgili bakanlıkça tespit edilmesi durumunda, mahkeme kararıyla.
Yukarıda da belirtildiği üzere, infisah yani “kendiliğinden dağılma”, kooperatifin herhangi bir iradi karara gerek kalmaksızın, hukuken sona erdiği durumları ifade eder. Örneğin, kooperatif üç yıl üst üste olağan genel kurul toplantısını yapmazsa, kendiliğinden dağılmış sayılır.
Fesih ise, bir karara dayalı olarak gerçekleştirilen sona erme halidir. Örneğin, genel kurulda alınan bir dağılma kararı ya da mahkeme tarafından kooperatifin iflasına hükmedilmesi, fesih anlamına gelir.
Öte yandan, anılan maddede yapı kooperatiflerine ilişkin bazı özel hükümlere de yer verilmektedir.
Yapı Kooperatiflerinde Dağılma
Yapı kooperatifleri, anasözleşmede belirtilen işlerin tamamlanması; konutların ve/veya işyerlerinin ferdi mülkiyete geçirilerek ortaklar adına tapuda tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılır ve bu suretle dağılmış kabul edilir.
Ancak, bu tescil işleminden sonra kooperatifin faaliyetlerine devam etmesi isteniyorsa, usulüne uygun şekilde anasözleşme değişikliği yapılarak kooperatifin amacı değiştirilebilir. Bu durumda, Kooperatifler Kanunu'nun 81. maddesi uyarınca öngörülen dağılma hükümleri uygulanmaz.
