Kooperatiflerde mali şeffaflığı sağlamak, ortakların güvenini artırmak, etkin bir denetim sistemi kurmak ve uluslararası kooperatifçilik ilkelerine uygun bir işleyiş oluşturmak amacıyla, 7339 sayılı Kooperatifler Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nda önemli değişiklikler yapılmıştır.
Bu bağlamda, Kanun’un 69. maddesine dış denetime ilişkin hükümler eklenmiştir. Ayrıca bu madde ve 65 inci madde kapsamında çıkarılan “Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmelik” ile yapılacak denetime ilişkin usul ve esaslar, denetçilerin nitelikleri, uyacakları etik ilkeler, görev ve yetkileri, seçilmeleri, görevden alınmaları veya ayrılmaları, denetimin ve denetim raporlarının içeriği ve raporun genel kurula sunulması ile üst kuruluşların yetkilendirilmesine ilişkin hususlar ayrıntılı olarak belirlenmiştir.
Dış denetimin konusu ve kapsamı nedir?
Yönetmeliğe göre dış denetim; finansal tabloların mevzuata uygunluğu ve doğruluğunun, defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetim teknikleri uygulanarak incelenmesi ve rapora bağlanmasıdır.
Dış denetimin kapsamına ise şunlar girer:
Kooperatiflerin finansal tablolarının; 1163 sayılı Kanun, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve ilgili mevzuata göre hazırlanıp hazırlanmadığı,
Gelir ve giderlerin dayanağı olan belgelerin mevzuata uygunluğu,
Bilanço, gelir-gider hesaplarının defter ve kayıtlarla uyumlu olup olmadığı,
Yönetim kurulu yıllık faaliyet raporunda yer alan finansal bilgiler.
Hangi Kooperatifler Dış Denetime Tabidir?
Dış denetime tabi olacak kooperatif ve üst kuruluşlarının Ticaret Bakanlığı tarafından çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslar dikkate alınarak belirleneceği hüküm altına alınmıştır.
Yönetmeliğe göre aşağıdaki şartlardan birini taşıyan faal kooperatifler dış denetime tabidir:
Tarım satış, tarım kredi, esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet, pancar ekicileri kooperatifleri,
Yapı ruhsatı alınmış ve 100 veya daha fazla ortağı bulunan yapı, turizm geliştirme ve gayrimenkul işletme kooperatifleri,
Faaliyet konusuna bakılmaksızın, Bakanlıkça daha yüksek bir tutar belirlenmedikçe, 30 milyon TL ve üzeri net satış hasılatı olan kooperatifler,
Faaliyet konusuna bakılmaksızın 2.000 ve daha fazla ortağı bulunan kooperatifler.
Dış Denetçi Seçimi Nasıl Yapılır?
Dış denetime tabi olan kooperatiflerde bir dış denetçi görev yapar.
Denetçiler, Yönetmelikte belirtilen niteliklere sahip kişiler arasından seçilir. Dış denetçi seçimi, kuruluş aşamasında anasözleşmeyle, sonraki dönemlerde ise genel kurul kararıyla yapılır. Dolayısıyla, kuruluştan sonraki dönemlerde dış denetçi seçme yetkisi sadece genel kurula aittir; yönetim kurulu bu konuda tek başına karar veremez.
Ayrıca; Bakanlıkça dış denetimle yetkilendirilen, merkez birlikleri veya birlikler tarafından yapılan dış denetim hariç olmak üzere aynı dış denetçi, bir kooperatifte en fazla 4 hesap dönemi görev yapabilir. Tekrar seçilebilmesi için 2 yıl geçmesi gerekir.
Dış Denetim Yaptırılmazsa Ne Olur?
Kooperatifin denetime tabi olmasına rağmen dış denetim yaptırmaması halinde;
Finansal tablolara ilişkin,
Yönetim kurulu yıllık faaliyet raporuna ilişkin,
İbraya ilişkin,
genel kurulda alınan kararlar geçersiz sayılır.
Son Söz:
Dış denetim, yalnızca yasal bir zorunluluk değil; aynı zamanda kooperatiflerde mali şeffaflığın ve ortakların yapılan işlemlere güveninin teminatıdır. Yönetmelikte belirtilen kriterleri sağlayan her kooperatif, mutlaka dış denetçi seçmek ve dış denetimi yaptırmak zorundadır.
