Günlük hayatımızda birer tüketici olarak farklı ihtiyaçlarımızı karşılamak için alışveriş yapıyoruz; konut, giyim, elektronik ve ev aletleri gibi birçok ürün satın alıyoruz. Ancak satın aldığımız mal veya hizmet, satıcı tarafından bildirilen niteliklere aykırıysa ya da ambalajında, etiketinde veya reklam ve ilanlarında belirtilen özellikleri taşımıyorsa, bu durumda satıcı ile uyuşmazlık yaşamamız halinde hangi haklara sahip olduğumuzu çoğu zaman göz ardı ediyoruz. Bu ihmalkârlığımız, mal ve hizmetleri sunanların herhangi bir sorumluluk üstlenmemesine ve haksız kazanç elde etmesine yol açmaktadır.
İşte bu noktada, tüketici hakem heyetleri önemli bir görev üstlenmektedir. Tüketici işlemleri ve tüketiciye yönelik uygulamalardan doğabilecek uyuşmazlıkları çözmek amacıyla, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun uyarınca Ticaret Bakanlığı tarafından tüketici hakem heyetleri oluşturulmuştur.
Bunun yanı sıra, anılan Kanun kapsamında hazırlanan Tüketici Hakem Heyetleri Yönetmeliği ile tüketici hakem heyetlerinin kuruluşu, çalışma usul ve esasları ile iş ve işlemleri düzenlenmiştir. Bu bağlamda, yazımızda söz konusu düzenlemeye ilişkin genel hususlara yer verilmiştir.
Tüketici ve Tüketici İşlemi Ne Demektir?
Tüketici: Ticari veya mesleki amaçla değil, kişisel ihtiyaçları için hareket eden gerçek veya tüzel kişidir.
Tüketici İşlemi: mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan; eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlemdir(Yönetmelik m.4).
Tüketici İşlemine Konu Mal ve Hizmet Nedir?
Mal: Alışverişe konu olan taşınır eşyalar, konut veya tatil amaçlı taşınmazlar ile elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri gayri maddi mallardır.
Hizmet: Ücret veya menfaat karşılığında sunulan ya da sunulacağı taahhüt edilen, mal sağlama dışındaki her türlü tüketici işlemidir. (Yönetmelik m.4).
Başvurular Nereye Yapılır?
Tüketiciler, tüketici işlemlerinden doğan uyuşmazlıklarda, yerleşim yerlerinin veya işlemin yapıldığı yerin tüketici hakem heyetine başvurabilirler.
İl tüketici hakem heyetleri, il sınırları içinde; ilçe tüketici hakem heyetleri ise ilçe sınırları içinde yetkilidir.
Hakem heyeti bulunmayan ilçelerde, Bakanlık tarafından belirlenen heyet görevlidir. (Yönetmelik m.7).
Diğer taraftan, tüketicilerin tüketici hakem heyetlerine yapacakları başvurulardan herhangi bir ücret talep edilmemektedir.
Başvuru Nasıl Yapılır?
Başvurular elden, şahsen veya avukat aracılığıyla; posta yoluyla veya elektronik ortamda e-Devlet kapısı üzerinden Tüketici Bilgi Sistemi (TÜBİS) (https://tuketicisikayeti.ticaret.gov.tr) ile yapılır.
Yapılacak başvuruda, başvuru sahibinin; adı, soyadı veya unvanı, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için T.C. kimlik numarası, diğer ülke vatandaşları için pasaport numarası ya da yabancı kimlik numarası, başvuru sahibinin tüketici olmaması durumunda ise vergi kimlik numarası, adresi ve varsa diğer iletişim bilgileri ile varsa vekilinin adı, soyadı, vergi kimlik numarası ile adresi, uyuşmazlık konusu, talebi ve Türk Lirası cinsinden uyuşmazlık değeri ile şikayet edilene ilişkin bilgilere yer verilmesi zorunludur.(Yönetmelik m.11)
Parasal Sınır Var Mı?
Tüketici hakem heyetlerine yapılacak başvurular için belirli bir parasal sınır söz konusudur. Bu sınır her takvim yılı başından itibaren geçerli olmak üzere, o yıl için Vergi Usul Kanununun hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında arttırılarak uygulanmaktadır (Yönetmelik m.6).
Bu kapsamda,
2025 yılı için:
149.000 TL’nin altındaki uyuşmazlıklarda hakem heyetlerine başvuru zorunludur.
149.000 TL’nin üzerindeki uyuşmazlıklarda ise hakem heyetlerine başvuru yapılamaz; bu durumda önce dava şartı arabuluculuk, ardından tüketici mahkemesi (yoksa asliye hukuk mahkemesi) süreci işletilir.
Bu bağlamda, bilinçli olmak yalnızca alışveriş yapmakla bitmiyor; haklarımızı bilmek ve gerektiğinde savunmak da aynı derecede önem kazanmaktadır.
