Kooperatifler, Kooperatifler Kanunu uyarınca tüzel kişiliğe sahiptir ve Türk Ticaret Kanunu kapsamında ticaret şirketidir.
Kooperatif anasözleşmesinde aksine bir düzenleme bulunmadıkça, kooperatif alacaklılarına karşı yalnızca kendi malvarlığıyla sorumludur (KoopK m.28).
Bunun istisnaları ise şunlardır:
(Sınırsız sorumluluk): Anasözleşmede hüküm bulunması halinde, kooperatifin borçlarını karşılamaya malvarlığı yetmezse, ortaklar şahsen ve sınırsız olarak sorumlu tutulur. Bu durumda, kooperatifin iflası veya dağılması halinde ortaklar tüm varlıklarıyla zincirleme sorumludur (KoopK m.29).
(Sınırlı sorumluluk): Anasözleşmede öngörülmesi halinde, ortaklar paylarından fazla olarak belirli bir tutara kadar kooperatif borçlarından şahsen sorumlu olabilir. Bu tutar, pay oranına göre de belirlenebilir. Bu sorumluluk, iflas sürecinde iflas idaresi tarafından ileri sürülür ( KoopK m.30).
Ayrıca, kooperatif yönetim kurulu kooperatifi temsil eden ve faaliyetlerini yürüten icra organıdır (KoopK m.55).
Yönetim kurulu görevlerini özenle yerine getirmek, kooperatifin başarısı ve gelişmesi için gerekli çabayı göstermekle yükümlüdür (KoopK m.62).
Diğer taraftan, sınırlı sorumluluğun söz konusu olduğu kooperatiflerin tip anasözleşmelerinde ortakların şahsi sorumlulukları ile ilgili olarak, her ortak, kooperatifin borçlarına karşı, taahhüt ettiği pay tutarı kadar sorumludur. Kooperatiften ilişkisi kesilen ortağın sorumluluğu, ayrıldığı tarihten itibaren iki yıl devam eder. Kooperatife giren her ortak, girişinden önce doğmuş olan kooperatif borçlarından dolayı diğer ortaklar gibi sorumlu olur.
Öte yandan, Vergi Usul Kanunu’nun 10. maddesi ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un mükerrer 35. maddesinde, tüzel kişilerin ve bazı özel teşekküllerin kamu borçlarından dolayı temsilcilerin sorumluluğunu düzenlemektedir.
Buna göre; tüzel kişiler, küçükler, kısıtlılar, vakıflar ve cemaatler gibi tüzel kişiliği olmayan teşekküller mükellef veya vergi sorumlusu olduğunda, bunlara düşen yükümlülükler kanuni temsilcileri veya yöneticileri tarafından yerine getirilir. Eğer bu yükümlülükler yerine getirilmezse ve vergi ya da diğer kamu alacakları tüzel kişiliğin malvarlığından tamamen veya kısmen tahsil edilemezse, söz konusu alacaklar temsilcilerin şahsi malvarlıklarından tahsil edilir.
Kanuni temsilciler veya yöneticiler, bu şekilde ödedikleri tutarlar için asıl mükellefe veya kamu borçlusuna rücu etme hakkına sahiptir.
Kooperatif borçlarının tahsilinde izlenecek prosedür şu şekilde özetlenebilir:
1. Öncelik:
Kooperatif borçları öncelikle kooperatifin kendisinden aranır.
2. Tüzel Kişi Temsilcilerinin Sorumluluğu:
Yapılan takipten sonuç alınamazsa, tüzel kişiliğin kanuni temsilcisi konumundaki yönetim kurulu üyelerine başvurmadan önce, kooperatifin anasözleşmesi incelenerek temsil yetkisinin kim veya kimlere bırakıldığı tespit edilir.
3.Tahsilat İşlemleri:
Tespit sonucunda, kooperatif temsil yetkisinin karar yetkisi olan üye veya üyeler ile kooperatif ortağı olmayan müdürlere bırakıldığı anlaşılırsa, kamu alacağının sadece bu kişilerden tahsil edilmesi sağlanır, diğer yönetim kurulu üyeleri için işlem yapılmaz.
Temsil Yetkisinin Belirlenememesi Durumu:
Kooperatifin anasözleşmesinde temsil yetkisi tespit edilemiyorsa, Kooperatifler Kanunu’nun 55. maddesi hükümleri uyarınca, müşterek ve müteselsil sorumluluğu bulunan tüm yönetim kurulu üyeleri hakkında işlem tesis edilir.
Kooperatifin İflas, Dağılma veya Tasfiye Durumu:
Kooperatifin iflasına, dağılmasına veya dağıtılmasına ve tasfiyesine karar verilmesinden sonra, kooperatifin mal varlığının borçları ödemeye yetmediği anlaşılırsa, kooperatif anasözleşmesinde, kooperatif borçlarından ortakların da sorumlu olduğu düzenlenmiş ise, anasözleşmede belirtilen sorumluluk durumlarına göre ortakların da takip edilmesi mümkün olabilecektir.
Bu itibarla, kanuni temsilcilerin, kooperatifin kamuya olan borçlarını zamanında ve eksiksiz ödemeleri, olası sorumluluklarının doğmaması açısından büyük önem arz etmektedir.
