"Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz; Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde." diye bir şiir dizesi var Ziya Paşa’nın...
Antik Çağ'da her şeyin kökeninin atomlardan oluştuğu fikrini ortaya atan ilk düşünür Demokritos, bir gün çarşıda dolaşırken bir odun hamalını seyreder. Adamın yükünü taşımadaki düzeni, odunları dizmedeki fiziksel ve matematiksel denge yeteneğine hayran kalır. Yaptığı işte aklını kullanan bu kişi, ilk Sofistlerden (Düşünür-usta öğretici) Protagoras’tır. Demokritos onu yanına öğrenci olarak alır ve yetiştirir.
Protagoras, insanı her şeyin merkezine alarak MÖ 5. yüzyıldan ta 18-19. yüzyıla kadar birçok felsefeciyi derinden etkileyen düşüncelere kaynaklık eden kişidir. "İnsan her şeyin ölçüsüdür" sözü çağlara damga vurur.
Yapılan işlerde, o işi yapan kişideki yeteneği, akıl ve zekâyı görüp anlamak için sizin de o eylemi tartacak, tahlil edecek melekelere (yeteneklere) sahip olmanız gerekir. Protagoras’ı fark eden, onu filozof yapan Demokritos idi. Yani o da bir filozoftu.
Yaşadığımız ülkede ve şehirde her gün onlarca iş ve hizmet üretiliyor. Yapılan hizmetlerin verimli ve kalıcı olması, ekonomik fayda üretmesi; yapan ve yaptıran kişilerin Matematik, Fizik, Mantık vb. beşeri bilimleri ve buna bağlı olarak akli melekelerini ne kadar kullanabildikleriyle doğru orantılıdır.
İşi yaptıranında işten anlaması gerektiğinden bahsettik.Platon’un ütopik bir hayali vardı: Mutlu ve başarılı bir devlette yaşanabilmesinin ön koşulu olarak yöneticisinin filozof olması gerektiğini söylemişti. Bu hayali, kendisinden sonra yani 2500 yıldır, birkaç nadir örnek dışında hemen hemen hiç gerçekleşmedi.
Yapılan hizmetin bir müddet sonra çöp olarak bir kenarda atıl halde kalması günümüzde çok rastlanan bir görüntüdür. Müteahhit binayı yapar, birinci yılında arızalar çıkar, dökülmeye başlar. Evinize tamirci çağırırsınız, "yaptım" dediği iş bir zaman sonra yeniden bozulur. Belediyeleriniz yılda bir kaldırım söker, asfalt döker, yolu dağıtır, yeniden yapar. Yaptığı hizmetin yapılışında vatandaş birçok kusur bulur; "bu böyle olmaz,bu işte akıl yok" "bu sürdürülebilir değil," "bu, günü kurtarma hizmeti," "yazık bu masrafa" der. Buna karşılık vatandaşa üst perdeden bakılır: "Sen ne anlarsın?"der ve azarlanır.
Eskiden insan azdı. İşin ehli de aynı şekilde bilinir ve tanınırdı. Kimse beceremediği, aklının basmadığı işe kalkışmazdı; utanırdı.
İnsan enflasyonunun tavan yaptığı bu zamanda kör cahil cesareti de tavan yapmış durumda; çırak olarak çalıştırılamayacak, evini idare edemeyecek, kendi derdine çare üretemeyecek, kendisi doğru dürüst bilmeyen birçok kişi; usta, tamirci, muhtar, doktor, öğretmen, mühendis, hukukçu, siyasetçi gibi birçok etiketle piyasada yer bulabiliyor. Bunlara denk gelip hizmet satın alma ve mağdur olma ihtimaliniz bayağı yüksek…
Hayatın her anında aklını ve zekâsını kullananlara rast gelmeniz dileklerimle…
