Kooperatifler, en az yedi ortak tarafından imzalanan anasözleşme ile kurulmaktadır. Anasözleşme, kooperatifin nasıl işleyeceğini gösteren ayrıntılı bilgileri içeren temel bir metindir. Bu sözleşmede esas olarak; kooperatifin adı ve merkezi, amacı ve çalışma konuları, ortaklığa giriş ve çıkış şartları, ortakların sermaye payları ve sorumlulukları, yönetim ve denetim organlarının görev ve yetkileri, temsil esasları, gelir-gider farklarının kullanım şekli ile kuruculara ilişkin bilgiler yer alır. Ayrıca genel kurulun çalışma usulü, kooperatifin faaliyet biçimi, üst kuruluşlarla ilişkiler, birleşme hükümleri ve kooperatifin süresi gibi ihtiyari düzenlemeler de anasözleşmede yer almaktadır.
-Mevzuat Değişikliği ve İntibak Zorunluluğu
Mevzuatın zaman içinde değişmesi nedeniyle, mevcut anasözleşmelerin güncel yasal düzenlemelere uyumlu hâle getirilmesi zorunluluğu doğmuştur. Bu kapsamda, 7339 sayılı Kooperatifler Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 26.10.2021 tarihli ve 31640 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Kanun ile 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’na eklenen Geçici Madde 9’da, kooperatifler ve üst kuruluşlarının anasözleşmelerini kanun hükümlerine intibak ettirmeleri zorunlu tutulmuş; bu yükümlülüğün süresi içinde yerine getirilmemesi hâlinde kooperatiflerin dağılmış sayılacağı açıkça hükme bağlanmıştır.
- İntibak Süresi ve Son Tarih
Başlangıçta intibak süresi üç yıl olarak belirlenmişken, 29.05.2024 tarihli ve 32560 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7511 sayılı Kanun ile bu süre beş yıla çıkarılmıştır. Böylece anasözleşme intibak işlemlerinin en geç 26.10.2026 tarihine kadar tamamlanması zorunlu hâle gelmiştir.
Bu tarihe kadar intibak işlemlerini tamamlamayan kooperatifler, herhangi bir ek işleme gerek olmaksızın, kanun gereği dağılmış sayılacaktır.
Bununla birlikte, intibak süresinin uzatılmış olması, kooperatiflere sınırsız veya keyfi bir hareket alanı tanımamaktadır. Esas olan, kanuni yükümlülüğün mümkün olan en kısa sürede ve usulüne uygun şekilde yerine getirilmesidir. Aksi hâlde, kooperatifin tüzel kişiliği ve yapılan işlemlerin hukuki geçerliliği ciddi risk altına girecektir.
- Anasözleşme İntibak Sürecinin İlk Aşaması
Anasözleşme intibakı sürecinde öncelikle yönetim kurulu tarafından karar alınması ve bu kararda, intibak edilecek ana sözleşmenin, ilgili Bakanlıkça yayımlanan hangi türe ait örnek anasözleşme olduğu açıkça belirtilmelidir. Ardından, görevde bulunan yönetim kuruluna ait Ticaret Sicili Müdürlüğü veya noterce düzenlenmiş kooperatifi temsile yetkili olduklarını gösteren imza sirküleri ile birlikte ilgili İl Müdürlüğüne(Ticaret/Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği/Tarım ve Orman İl Müdürlüğü) başvuru yapılmalıdır.
- Başvuru Dosyasında Bulunması Gereken Belgeler
Başvuru dosyasında, noter onaylı yönetim kurulu kararının yanı sıra, kooperatifin hâlihazırda kullandığı ve üzerinde kuruluş, ana sözleşme değişikliği veya intibak işlemine ilişkin olarak izin merciinin mührü ya da ilgili görevlinin kaşe ve imzası bulunan anasözleşmesinin bir örneği de yer almalıdır. Ayrıca, yeni hazırlanacak anasözleşme metni, Bakanlıkça yayımlanan “İntibak Ana Sözleşmesinin Hazırlanması Yönergesi”ne uygun şekilde MERSİS sistemi üzerinden oluşturularak başvuru dosyasına eklenmelidir.
- Genel Kurul, Tescil ve İlan Aşaması
İlgili İl Müdürlüğü tarafından intibaka ilişkin izin verilmesinin ardından konu genel kurul gündemine alınmalı ve görüşülerek karara bağlanmalıdır. Genel kurulda kabul edilen intibak kararından sonra, gerekli tescil işlemleri Ticaret Sicili Müdürlüğü nezdinde yaptırılmalı; ilan edilmesi gereken hususlar Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanmalıdır.
Sonuç olarak, 7339 sayılı Kanun uyarınca kooperatifler ve üst kuruluşları, anasözleşmelerini en geç 26.10.2026 tarihine kadar yürürlükteki mevzuata uygun hâle getirmek zorundadır. Bu yükümlülüğün süresinde yerine getirilmemesi hâlinde kooperatifler kanunen dağılmış sayılacağından, herhangi bir hak kaybı ve hukuki sorunla karşılaşılmaması için anasözleşme intibak işlemlerinin ilgili kanun, genelge ve yönergelere uygun biçimde ivedilikle tamamlanması büyük önem taşımaktadır.
