Göbeklitepe’den sonra ilk kazılan yerlerden biriydi! Şanlıurfa’nın sır küpü Harbetsuvan

Şanlıurfa ve çevresinde yürütülen arkeolojik kazılarla ortaya çıkan "Taş Tepeler" projesi, insanlık tarihine ışık tutan bulgularla dikkat çekiyor. Göbeklitepe’nin keşfiyle başlayan süreçte, Karahantepe, Sefertepe, Sayburç ve Harbetsuvan Tepe gibi en az 12 farklı yerleşim alanı daha gün yüzüne çıkarılmıştı. 

Neolitik döneme, yani yaklaşık 12 bin yıl öncesine tarihlenen bu alanlar; T biçimli dikilitaşlar, kabartmalar ve tapınak benzeri yapılarla dönemin sosyal ve inanç yapısına dair önemli ipuçları sunuyor. Taş Tepeler, yalnızca Anadolu’nun değil, dünya arkeoloji tarihinin en kapsamlı ve çarpıcı araştırma alanlarından biri olarak öne çıkıyor.

GÖBEKLİTEPE’DEN SONRA İLK KAZILAN YERLERDEN BİRİYDİ 

Taş Tepeler arasında en çok bilineni Göbeklitepe olsa da diğer tepeler de en az Göbeklitepe kadar içinde büyük sırlar saklıyor. Bu tepeler arsında en çok dikkat çekenlerden biri de Göbeklitepe’den sonra ilk kazılan yerlerden biri olan ancak pek bilinmeyen Harbetsuvan Tepesi’dir. 

HARBETSUVAN TEPESİ’NİN KONUMU

Harbetsuvan Tepesi, Şanlıurfa’nın Eyyübiye ilçesinde bulunur ve merkezinin yaklaşık 45 kilometre güneydoğusunda yer almaktadır. Yaklaşık 95 x 80 metre (yaklaşık 6 hektar) büyüklüğündeki höyük, deniz seviyesinden 740 metre yükseklikte konumlanmıştır. Tek Tek Dağları’nın batı kesiminde, Harran Ovası’na bakan yamaçlarda yer alan höyük, Alt Miyosen dönemine ait kireçtaşı oluşumları üzerine kuruludur.

İLK KAZMA 2017 YILINDA VURULDU

2014 yılında Şanlıurfa Arkeoloji Müzesinin yaptığı yüzey araştırmalarında bulunan yerleşme 2017-2019 yıllar arasında, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi başkanlığında Bahattin Çelik yönetiminde bir ekip tarafından, yoğun definecilik faaliyetlerinin gerçekleştiği alandaki arkeolojik kalıntıları belgelemek amacıya üç sezon boyunca kazılmıştır. Kazılar sonucunda Çanak Çömleksiz Neolitik Döneme tarihlenen bir dizi taş duvarlı yapı ve insan elinden çıkmış buluntularla karşılaşılmıştır. 

T BİÇİMLİ DİKİLİTAŞLAR BULUNDU 

Çalışmalarda defineciler yüzünden bir kısmı zarar görmüş taş yapılar ile T biçimli dikilitaşlar tespit edilmiştir. Çalışmalar sırasında tespit edilen en ilginç buluntu Göbeklitepe ve Karahantepe’de bulunanları andıran, oturur pozisyonda bir erkek heykelidir. İşlenmiş çakmaktaşı ve obsidiyenler, öğütme taşları, yivli taş nesneler ve taş boncuklar olmak üzere ilişkili buluntular, çağdaşları Göbeklitepe’nin üst seviyelerinde bulunan bir PPNB buluntu topluluğunu temsil etmektedir. Açığa çıkarılan bulgular ışığında Harbetsuvan Tepesi’nin küçük ölçekli bir PPNB kült merkezi olabileceği kanısına varılmıştır.

KAZI ÇALIŞMALARI 3 YIL ARADAN SONRA YENİNDE BAŞLADI 

2019 yılından sonra bir süreliğine duran kazı çalışmaları, 2022 yılında yeniden başlatılmıştır. Harbetsuvan yerleşmesindeki bu yeni çalışmalar, Şanlıurfa Neolitik Çağ Araştırmaları Projesi – Taş Tepeler kapsamında yürütülmekte olup, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi, Tokyo Üniversitesi ve Chiba Teknoloji Enstitüsü iş birliğinde devam etmektedir.

HARBETSUVAN’DA NELER ORTAYA ÇIKTI?

Harbetsuvan Tepesi’nde yürütülen son çalışmalarda, merkezinde çift dikilitaş bulunan ve duvarlarında özenle yapılmış iç payandalarla dikkat çeken 5,3 × 5 metre boyutlarında dörtgen bir yapının da yer aldığı mimari kalıntılar gün yüzüne çıkarıldı. Arkeologlar, bu yapılarla ilgili detayları ortaya koymak amacıyla daha önce açılmış alanları yeniden temizlemeye odaklandı. Stratigrafik incelemeler, alanda yalnızca Pre-Pottery Neolithic B (PPNB) dönemine ait izler görülse de mimari düzende zamanla bazı tekrar eden değişikliklerin yaşandığını gösteriyor. Kazılarda çok sayıda yontmataş alet, öğütme taşı, kemik objeler ve kişisel süs eşyaları bulundu. Bu eşyaların birçoğu obsidiyen, bazalt ve yeşim taşı gibi yerel olmayan malzemelerden üretilmiş, bu da yerleşimcilerin uzak bölgelerle ticaret yaptığına işaret ediyor. Ayrıca işlenmemiş hayvan kalıntılarına da rastlandı. Elde edilen veriler, bu yapıların kült törenlerinden çok, gündelik yaşamda kullanılan ev tipi yapılar olduğunu düşündürüyor.